24 marca 1794 roku na Rynku Głównym w Krakowie generał Tadeusz Kościuszko ogłosił akt insurekcji. Bezpośrednią przyczyną rozpoczęcia powstania była decyzja ambasadora rosyjskiego o redukcji wojska polskiego i bunt generała Antoniego Madalińskiego przeciwko temu. Madaliński był dowódcą Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej stacjonującej w Ostrołęce. Na wieść o planowanej redukcji ogłosił 12 marca bunt i wyruszył na czele 1200 kawalerzystów do Krakowa.

Plany wywołania powstania zaczęła rok wcześniej opracowywać grupa imigrantów z Polski. Na ich czele stali Ignacy Potocki, Hugo Kołłątaj i Tadeusz Kościuszko. Była to reakcja na złe rządy Targowiczan. Dzięki nim odwołano Konstytucję 3 Maja, Polska była bankrutem, a Rosja i Prusy dokonały drugiego rozbioru Polski.

Z rozpoczęciem insurekcji czekano na odpowiedni moment. Bunt Madalińskiego i jego oddziałów przyspieszył bieg wydarzeń. Kościuszko przybył do Krakowa przez Czechy. 23 marca dowiedział się że garnizon rosyjski opuścił miasto wychodząc naprzeciw zbliżającej się Wielkopolskiej Brygadzie. W tej sytuacji następnego dnia generał wystąpił na Rynku Głównym ogłaszając akt insurekcji i przysięgając uwolnić Polskę od zaborców.

Przysięga brzmiała tak:

“Ja, Tadeusz Kościuszko, przysięgam w obliczu Boga całemu Narodowi Polskiemu, iż powierzonej mi władzy na niczyj prywatny ucisk nie użyję, lecz jedynie jej dla obrony całości granic, odzyskania samowładności Narodu i ugruntowania powszechnej wolności używać będę. Tak mi Panie Boże dopomóż i niewinna Męka Syna Jego.“

Informacje czerpałem z: https://dzieje.pl/aktualnosci/rocznica-insurekcji-kosciuszkowskiej

Tekst przysięgi: https://mhprl.pl/24-marca-1794-r-tadeusz-kosciuszko-zlozyl-uroczysta-przysiege/