22 stycznia 1863 roku ogłoszony został manifest Tymczasowego Rządu Narodowego wzywający do walki przeciw Rosjanom. Tak rozpoczęło się powstanie styczniowe. Podczas niego powstańcy walczyli z przeważającą armia rosyjską (na terenach samego Królestwa Polskiego stacjonowało 100 tysięcy żołnierzy rosyjskich). Po początkowych sukcesach okazało się, że przewaga Rosjan jest zbyt duża, a polskie oddziały zbyt słabo uzbrojone i zorganizowane.
Rozproszone oddziały mogły stosować tylko walkę partyzancką, ponieważ walne starcia kończyły się klęskami. Powstanie powoli zamierało, aż w październiku dyktatorem powstania został Romuald Traugutt, który podjął trud przekucia zbliżającej się klęski w zwycięstwo. Dokonał reorganizacji dowodzenia, próbował zdobyć poparcie mocarstw europejskich i chciał przekonać wieś do większego wsparcia powstania. Tylko reorganizacja wyszła jako tako. Nie zdobyto poparcia Europy, a chłopi odwrócili się całkowicie od powstańców, gdy 2 marca 1864 roku ukazał się dekret carski o uwłaszczeniu, który nadał im na własność ziemię, którą uprawiali. Aresztowanie Traugutta i innych przywódców podziemia praktycznie zakończyło powstanie, choć gdzieniegdzie jeszcze jakiś czas trwały walki.