17 marca 1861 roku w Turynie ogólnowłoski parlament proklamował utworzenie Królestwa Włoch. Władcą został Wiktor Emanuel II dotychczasowy król Sardynii. Było to zwieńczenie procesu zjednoczenia państwa włoskiego (choć nie całego).
Próby zjednoczenia i wojny z Austrią
Do pierwszej próby doszło w czasie Wiosny Ludów. Wtedy to królestwo Sardynii-Piemontu próbowało wykorzystać rewolucję marcową w Austrii do odebrania jej kontroli nad północnymi Włochami. Wojna skończyła się klęską armii piemonckiej i abdykacją króla Karola Alberta na rzecz syna.
Widać było, że samo królestwo nie jest w stanie pokonać Austrii i potrzebuje silnego sojusznika. Po zakończeniu wojny krymskiej znalazła takiego w postaci Francji. Król Wiktor Emanuel II i premier Camillo Cavour rozpoczęli pertraktacje z Napoleonem III i w 1858 roku Sardynia zawarła tajny traktat z Francją. Na jego mocy Piemont miał oddać Sabaudię i Niceę w zamian za wsparcie w wojnie z Austrią.
W 1859 roku Cesarstwo Austriackie zaniepokojone zbrojeniami Sardynii. wypowiedziało wojnę. Austriacy myśleli że bez trudu pokonają słabszego wroga. Nie przewidzieli tylko pełnego wsparcia ze strony francuskiej dla monarchii sardyńskiej. Choć obydwie strony nie były w pełni przygotowane do wojny to Francja wspierana przez Piemont wygrała dwie ważne bitwy pod Magentą (4VI) i Solferino (24 VI). Napoleon III zmusił cesarza Franciszka Józefa do zawarcia rozejmu. Władca Francji spieszył się do zakończenia działań, ponieważ wybuchły powstania (inspirowane przez Cavoura) w Toskanii, Romanii, Parmie i Modenie, które z kolei zaniepokoiły Cara Aleksandra II. Ten dotąd zachowywał nie tylko neutralność w konflikcie, ale i naciskał na Prusy, żeby się nie wtrącały. Ale same rewolucje niepokoiły rosyjskiego monarchę, żeby nie były inspiracją dla Polaków, więc zaczął się wahać. Ugoda w Villafranca (12 VII) przewidywała tylko oddanie Lombardii Francji (oddała ją później Piemontowi) i powrót władców do zrewoltowanych krajów.
Włączenie środkowych Włoch
Nowe rządy w zrewoltowanych środkowej Italii nie dopuściły jednak do powrotu starych władców. Próbowano zwołać kongres pokojowy, ale idea upadła. Ogłoszono, więc plebiscyty na temat przyłączenia się do Królestwa Sardynii-Piemontu. Opcja zjednoczeniowa wygrała głosowanie i Toskania, Romania, Parma oraz Modena stały się częścią królestwa.
Marsz Tysiąca
Na południu Włoch w Królestwie Obojga Sycylii sytuacja na północy zaniepokoiła władcę, ale i zelektryzowała rewolucjonistów. Powstanie wybuchło, gdy na Sycylię przybyły dwa statki wypełnione “Czerwonymi Koszulami” czyli zwolennikami rewolucji dowodzonymi przez republikanina Giuseppe Garibaldiego. Premier Sardynii nie sprzeciwiał się tej wyprawie (nazywaną w historii “wyprawą tysiąca”), ponieważ nie wierzył w jej powodzenie. Za to miał nadzieję że przysporzy ona Neapolowi kłopotów co skończy się sojuszem z Piemontem. Szybko jednak okazało się, że Garibaldi i jego ludzie odnoszą sukcesy. W ich ręce wpadło całe królestwo. Wtedy Wiktor Emanuel II obawiając zajęcia przez rewolucjonistów poprosił Napoleona III o pozwolenie na zajęcie Państwa Kościelnego. 26 października 1860 roku armia piemoncka spotkała się z powstańcami z południa. Tego dnia Garibaldi poświęcił swoje republikańskie poglądy na ołtarzu zjednoczenia Włoch i zgodził się oddać kontrolę nad Królestwem Obojga Sycylii królowi Sardynii-Piemontu.
Utworzenie Królestwa Włoch
W lutym 1861 roku w Turynie zebrał się parlament włoski i w marcu proklamował utworzenie Królestwa.
Poza granicami państwa pozostawał Rzym pod kontrolą papieża ochranianego przez kontyngent francuski. W rękach Austriaków za to była Wenecja, która została włączona do Włoch dopiero w 1866 roku. Wtedy to Prusy (wspierane przez Włochy) wygrały wojnę z Cesarstwem i jednym z warunków było oddanie tego terytorium. Z kolei Rzym został zajęty 20 września 1870 roku, gdy Francja przegrywała w wojnie z Prusami i musiała wycofać swoje wojska z miasta.
Stolicą nowego państwa na początku był Turyn, a w latach 1865-1871 Florencja. Po odzyskaniu Rzymu przeniesiono tam władze Włoch.
Informacje czerpałem z: Mieczysław Żywczyński, Historia powszechna 1789-1870, Warszawa 2001