14 października 1773 roku w Warszawie Sejm Rozbiorowy (zatwierdzający I rozbiór Polski) uchwalił powstanie Komisji Edukacji Narodowej1. Była to instytucja, która miała przejąć nadzór nad edukacją w Polsce.
Sejm rozbiorowy
Po I rozbiorze Polski (1772) zaborcy zażądali od króla zwołania Sejmu Walnego, który miał zatwierdzić to bezprawie. Na posiedzenie stawiła się tylko cześć posłów. Zebrany parlament od razu się skonfederował, żeby nie można było go zerwać. Pod naciskiem zaborców i pod groźbą użycia ich wojsk, sejm zgodził się na zatwierdzenie rozbioru. Ale obradował przez dwa lata i próbował dokonać choćby częściowych reform. Jedną z nich była ta dotycząca edukacji.
Edukacja w Polsce
Dotąd większość edukacji w Polsce odbywało się w szkołach prowadzonych przez Jezuitów, a ci kładli nacisk głównie na teologię i łacinę. Przez to oświata była nienowoczesna i słaba. Oczywiście były wyjątki takie jak Collegium Nobilium czy Szkoła Rycerska.
Dlaczego sejm zajął reformą edukacji? Przyczyniła się do tego kasata (likwidacja) zakonu jezuitów przez papieża w roku 1773. Parlament postanowił, że trzeba wykorzystać środki uzyskane z dóbr jezuitów właśnie na oświatę. W tym celu powołano specjalną Komisję, która miała zająć się nie tylko zarządzaniem istniejącymi szkołami, ale także ich reformą i opracowaniem wspólnego programu. W tym organie zasiadało ośmiu członków (później dwunastu) wybieranych na sześcioletnią kadencję.
Najpierw opracowano przepisy dla szkół. Kolejnym problemem okazał się brak jednorodnych podręczników, dlatego w 1775 roku powołano Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które miało opracować wspólne podręczniki. Inne reformy to: reforma Akademii Krakowskiej i uczynienie z niej Szkoły Głównej Koronnej (później z Uniwersytetu Wileńskiego zrobiono Szkołę Główną Litewską), utworzenie hierarchiczności szkół od parafialnych do wyższych czy unormowanie statusu nauczycieli akademickich. Oczywiście tych zmian było o wiele więcej.
W 1972 roku w rocznicę powstania KEN-u ustanowiono Dzień Nauczyciela. który dziesięć lat później zmieniono na Dzień Edukacji Narodowej.
Informacje czerpałem z: https://www.uken.krakow.pl/studia/690-uniwersytet/obchody-250-rocznicy-powolania-ken/5476-komisja-edukacji-narodowej
1 Właściwie: Komissyji nad edukacją młodzi narodowej szlacheckiej dozór mająca