13 listopada 1975 roku w Gdyni sformowano Jednostkę Wojskową Płetwonurków Formoza. Jednostka jest pododdziałem Wojsk Specjalnych.
Początki
W latach sześćdziesiątych zaczęły się prace planistyczne nad sformowaniem specjalnego oddziału płetwonurków przy Marynarce Wojennej. W 1971 roku w zarządzeniu szefa Sztabu generalnego przewidziano utworzenie takiej jednostki w Gdyni. Miała liczyć 50 żołnierzy (oficerów, podoficerów i szeregowych).
Najpierw w 1973 roku utworzono Zespół Badawczy ds. Płetwonurków Morskich, a jego pierwszym dowódcą został kmdr por. Józef Rembisz. Ta pierwsza sekcja liczyła 9 osób i zajmowała się rozwojem koncepcji. W zarządzeniu Sztabu Generalnego przewidziano utworzenie całego dywizjonu w liczbie 100 żołnierzy (a na czas wojny miał liczyć ich 239). Później skorygowano te zamierzenia i w grudniu 1974 roku zapisano plan sformowania Dywizjonu Specjalnego Płetwonurków Morskich w Gdyni (z 91 żołnierzami).
Ostatecznie Formozę utworzono rozkazem z dnia 13 listopada 1975 roku. 1 stycznia następnego roku oddział rozpoczął swoją działalność. Zrezygnowano z dywizjonu i utworzono Wydział Działań Specjalnych w skład, którego weszła Sekcja Specjalna, 3 Sekcje Bojowe i Grupa Obsługi. Łącznie było 35 etatów. W celu utajnienia jednostki żołnierze na czapkach nosili napis “Okręty hydrograficzne”.
Elita
Pomimo niewielkiej liczebności (a może dlatego) oddział stał się elitą polskiej marynarki. Mordercza selekcja i treningi powodowały, że trzeba było mieć niezwykłą tężyznę fizyczną. Braki nowoczesnego sprzętu nadrabiano intensywnym szkoleniem. Marynarze na wypadek wojny mieli być dostarczani na miejsce akcji okrętami podwodnymi, a ich głównym zadaniem była dywersja baz, portów i kotwicowisk. Ćwiczono opuszczanie łodzi przez wyrzutnie torpedowe czy wysadzanie podwodnych instalacji. Planowano wprowadzenie specjalnych pojazdów typu Błotniak (wybudowano tylko kilka prototypów, które ostatecznie nie weszły do produkcji).
W III Rzeczpospolitej
W 1990 roku Wydział rozformowano, a sekcje bojowe weszły w skład Grupy Okrętów Rozpoznawczych. Na początku XXI wieku znowu zmieniono nazwy najpierw na Sekcje Działań Specjalnych, a potem na Grupy Specjalne Płetwonurków. W końcu w 2007 roku stworzono Morską Jednostkę Działań Specjalnych w Gdyni i podporządkowano dowództwu Wojsk Specjalnych. W 2011 roku zwiększono finansowanie i liczebność oddziału, a także zatwierdzono nieoficjalną dotąd nazwę Formoza. Jednostka Wojskowa Formoza podlega ona pod Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych w Warszawie.
Dziś dowódcą jednostki jest komandor Jan Kwiatkowski. Dokładna działalność oddziału jest utajniona, ale wiadomo że uczestniczył on m.in. w drugiej wojnie w Zatoce Perskiej czy w misji w Afganistanie.
Więcej informacji znajdziecie na stronie Jednostki: https://formoza.wp.mil.pl/
Zdjęcie: MON