1 lipca 1863 roku zaczęła się trzydniowa bitwa pod Gettysburgiem. Było to największe starcie wojny secesyjnej¹.

Przyczyny wojny

Wojna wybuchła w 1861 roku po tym jak stany południowe wystąpiły z USA. Osią podziału była kwestia niewolnictwa.  Stany na północy były coraz bardziej zurbanizowane, uprzemysłowione, a rolnictwo oparte o farmy. Niewolnictwo nie miało tam racji bytu, za to było duże zapotrzebowanie na zwykłych pracowników. Na południu wielkie plantacje opierały się o prace niewolników, a elity polityczne były bardzo konserwatywne. Południe też było gorzej zaludnione i słabo uprzemysłowione.

Narastający ruch abolicjonistyczny (domagający się uwolnienia niewolników) był odbierany na Południu jako zagrożenie ich istnienia. W 1860 roku wybory prezydenckie wygrał Abraham Lincoln, który w kampanii starał się nie wypowiadać jawnie przeciw niewolnictwu. Jednak przez wielu był odbierany jako zwolennik abolicjonistów. Zwycięstwo Lincolna stało się powodem do rozpoczęcia secesji.

Pierwsza faza wojny

Wojna na początku wykazała przewagę Konfederacji, która miała lepszych oficerów i większe morale. W 1862 roku południowcy po wygranej pod Bull Run wkroczyli na terytorium Unii, ale w końcu zostali odparci. Tak naprawdę wszystko zaczęło się rozstrzygać na zachodzie, gdzie Północ pod dowództwem generała Granta odnosiła co raz większe sukcesy postępując wzdłuż rzeki Missisipi i w maju 1863 roku otoczyły Vicksburg. Utrata tego miasta oznaczało całkowitą utratę kontroli nad rzeką, która była ważnym szlakiem transportu.

Dlaczego doszło do bitwy

Generał Lee (głównodowodzący wojskami Południa na wschodzie) postanowił dokonać ofensywy na terytorium Unii, aby odciągnąć oddziały Granta. Oprócz tego miał nadzieję, że zagrażając głównym miastom Północy zmusi ją do kapitulacji. Szybko obydwie strony zaczęły dążyć do walnej bitwy, ale z różnych powodów: Lincoln chciał rozbicia armii konfederacji, żeby jak najszybciej zakończyć wojnę, a Lee chciał starcia w celach propagandowych, aby pokazać obywatelom Północy, że wojna jest zbyt kosztowna i najwyższa pora zawrzeć rozejm.

Bitwa i jej następstwa

Do bitwy doszło w okolicy Gettysburga, gdzie spotkały się 75 tysięczna armia Lee z 90 tysięczną armią Unii dowodzoną przez generała Meade’a. Pólnoc porzuciła miasto i zajęła pozycje na wzgórzach za miastem. Umacniając się zmusiła konfederatów do ataku na ich pozycje. Pomimo błędów po stronie Unii (niesubordynacja Sicklesa) tak naprawdę taktyka się sprawdziła. Lee wykrwawiał się w atakach na pozycje unionistów. Trzeciego dnia bitwy doszło do słynnej szarży generała Picketta, który z 13 tysiącami żołnierzy konfederacji uderzył na środkowe pozycje przeciwnika. Ten wykorzystując świetnie przewagę artyleryjską zdziesiątkował oddziały i zmusił je do odwrotu. W tej sytuacji Lee postanowił się wycofać z powrotem za linię Potomacu.

W całym starciu zginęło ponad 50 tysięcy żołnierzy.

Bitwa była sukcesem Unii, chociaż nie rozbito ostatecznie armii Południa. Za to Północ przejęła pełną inicjatywę w wojnie. Na dodatek generał Grant zdobył Vicksburg i od tego momentu Konfederacja traciła co raz bardziej swoje terytorium.

Informacje czerpałem z: Łukasz Wójcik, Bitwa jednego narodu, „Polityka” 26/2013.

---

¹ Tak nazywa się wojnę domową w USA, która trwała w latach 1861-1865 i toczyła się pomiędzy Skonfederowanymi Stanami Ameryki (nazywanych potocznie Południem albo Konfederacją) a USA (inaczej Północ albo Unia).