6 lipca 1415 roku na soborze w Konstancji spalono na stosie czeskiego kaznodzieję Jana Husa. Jego śmierć zapoczątkowała ruch husycki w Królestwie Czech i cztery krucjaty przeciw nim.
Kryzys Kościoła
Jan Hus urodził się około 1370 roku w mieście Husince (stąd jego przydomek). Skończył studia na Uniwersytecie Praskim, a w 1400 roku został wyświęcony na księdza. Z czasem został dziekanem na uniwersytecie, a w 1409 roku rektorem tegoż. Pozostawał pod silnym wpływem myśli angielskiego teologa Johna Wycliffe’a co z czasem przyczyniło się do jego zguby.
W tamtym okresie Kościół Katolicki przeżywał poważny kryzys: w XIV wieku papieże byli pod kontrolą francuskich królów i rezydowali w Awinionie. Kurię opanowali Francuzi, którzy mieli przewagę w gronie kardynalskim. Z czasem wybrano przywódców Kościoła spoza tych wpływów i efektem tego było, że na początku XV wieku było ich dwóch: Grzegorz XII i Benedykt XIII (antypapież). Aby zapobiec dalszym konfliktom zwołano w 1409 roku sobór do Pizy, gdzie zdetronizowano obu papieży i wybrano nowego Aleksandra V. Ten zmarł po roku, więc wybrano nowego Jana XXIII. Problemem było że dwaj antypapieże nie uznali postanowień soboru i pogłębiło to schizmę (nazywaną Wielką Schizmą Zachodnią). W końcu zmuszono do abdykacji zarówno Grzegorza XII i Jana XXIII (Benedykt do śmierci nie chciał się poddać i uznać swojej przegranej). W 1417 roku wybrano nowego biskupa Rzymu Marcina V.
Nauki Wycliffa i Husa
Co to ma wspólnego z Janem Husem? Walki o władzę w Kościele spowodowały upadek autorytetu instytucji. Na dodatek co raz większe oburzenie wywoływało skupienie się przez kler na gromadzeniu bogactw. Oprócz tego papiestwo finansowało różne rzeczy poprzez sprzedaż odpustów. W kościele panowała powszechna symonia (sprzedaż stanowisk kościelnych). To wszystko powodowało co raz liczniejsze wystąpienia przeciwko zepsuciu. Jeden z teologów John Wycliffe (w XIV wieku) sprzeciwiał się nie tylko zepsuciu i niemoralności Kościoła, ale i władzy papieża. Był przeciwny sprzedaży odpustów, kultowi świętych, celibatowi, a także nauce o przeistoczeniu ciała Chrystusa podczas Eucharystii (transsubstancjacja). Oprócz tego patronował przetłumaczeniu Biblii na język angielski (co łamało monopol Kościoła na nauczanie). Wszystko to sprowadziło na niego kłopoty, ale zmarł nim oskarżono go oficjalnie o herezję.
Hus był pod silnym wpływem nauk Wycliffe’a, ale w porównaniu z nim miał łagodniejsze poglądy np. nie odrzucał transsubstancjacji. Za to nie uznawał prymatu papieża, żądał pozbycia się majątków przez Kościół i oceniania “niegodnych” księży przez wiernych. Na dodatek nauczał że każdy (a nie tylko kapłani) powinni przyjmować komunię pod podwójną postacią (chleba i wina).
W 1412 roku Jan XXIII ogłosił sprzedaż odpustów na co Jan Hus zareagował potępieniem i obłożono go klątwą (ekskomuniką). Trzy lata później wezwano go na sobór, gdzie miał zostać poddany osądowi. Król niemiecki i rzymski (później cesarz) Zygmunt Luksemburski wystawił mu list żelazny, więc Jan udał się do Konstancji. Niestety tam został aresztowany, osądzony i spalony na stosie. Potępiono także Wycliffe’a i nakazano spalić jego dzieła.
Śmierć Husa wywołała oburzenie w Czechach i powstanie ruchu husyckiego, który ogłosił odrębność od Kościoła. Przez siedemnaście lat (1417-1434) Czesi opierali się krucjatom skierowanym przeciwko nim. Ale w samym ich kościele doszło do rozłamu na umiarkowanych (utrakwistów) i radykałów (taborytów). W końcu utrakwiści dogadali się z katolikami i pokonali taborytów. Uznali też władzę papieży.
Informacje czerpałem z: B. Zientara, Historia powszechna średniowiecza, Warszawa 1973