26 kwietnia 1986 roku nad ranem w elektrowni jądrowej w Czarnobylu doszło do największej katastrofy atomowej w historii. W wyniku błędów konstrukcyjnych i proceduralnych doszło do skażenia sporego obszaru Związku Radzieckiego, a także zagrożenia dla wielu krajów Europy.

Budowa elektrowni

W latach siedemdziesiątych rozpoczęto budowę olbrzymiej elektrowni w pobliżu miasta Prypeć i 110 kilometrów od Kijowa. Na początku planowano zbudowanie 6 ogromnych bloków reaktorów RMBK-1000. W latach osiemdziesiątych oddano łącznie cztery reaktory. Problemem było  to że ZSRS zarówno brakowało wysokich norm bezpieczeństwa jak i jakości produkcji. Podczas budowy dokonano wielu zmian, które nie zostały przetestowane. Przy wygaszeniu reaktora okazało się że turbiny rezerwowe nie są w stanie utrzymać odpowiedniej mocy prądu przez minutę, aby można było bezpiecznie przeprowadzić całą procedurę.

Katastrofa

Feralnego 25 kwietnia postanowiono przeprowadzić test. Z powodu braku energii w Kijowie przełożono go na noc. Wtedy doszło do wielu błędów. Po godzinie pierwszej nocna zmiana, nie wiedząc że poprzedniego dnia doszło do wydzielenia się ksenonu-135, podwyższyła moc. Doszło do podgrzania gazu i przegrzania rdzenia. Pomimo próby wygaszenia  reaktora, wybuchła para w rurach co doprowadziło do stopienia rdzeni. Trwał pożar kompleksu, a do atmosfery wydostawały się radioaktywne cząstki. Na miejscu strażacy zaczęli gasić ogień nie wiedząc na jakie niebezpieczeństwo są narażeni. Cała akcja trwała 9 dni. Ratownicy byli poddani wysokiemu promieniowaniu.

Skutki

Rząd ZSRS nie chciał się przyznać swoim obywatelom do katastrofy, ale chmura radioaktywna przeszła nad Europą Wschodnią i Skandynawią. Wielu obywateli dowiedziało się o zagrożeniu dopiero dzięki audycjom Radia Wolna Europa. W Polsce alarm ogłoszono 28 kwietnia, a dzień później  zaczęto podawać płyn lugola dzieciom. Na Ukrainie wokół elektrowni ustalono strefy zagrożenia i ewakuowano tysiące ludzi (m.in. całe pobliskie miasto Prypeć).

W wyniku choroby popromiennej i poparzeń zginęło 31 ratowników. Setki tysięcy lujdzi zaangażowanych w akcję było zagrożonych wysokim promieniowaniem. Opad radioaktywny oprócz tego zagroził zdrowiu wielu innych osób w Europie.

Na fali protestów po tej katastrofie w Polsce zrezygnowano z budowy elektrowni jądrowych. Organizacje pozarządowe w Niemczech i w Europie zaczęły się domagać likwidacji istniejących elektrowni. Ale największą cenę zapłacił Związek Radziecki, ponieważ ekipa Gorbaczowa obiecywała jawność w polityce, a potem przez wiele dni ukrywała sam fakt katastrofy i jej rozmiary. To przyczyniło się do co raz większego braku zaufania do władz i ostatecznego upadku ZSRS.  

Informacje czerpałem z: https://www.srtech.pl/artykuly/dozymetria/wybuch-w-czarnobylu

Zdjęcie: PAP/EPA