8 sierpnia 1747 roku w Warszawie otwarto pierwszą bibliotekę publiczną w Polsce. Ufundowali ją bracia Załuscy (biskupi Józef Andrzej i Andrzej Stanisław). Opierali się o zbiory ich rodu m.in. po Ludwiku Załuskim, który był zapamiętałym kolekcjonerem. Liczyła na początku około 200 tysięcy książek i 10 tysięcy rękopisów i była największą biblioteką w Europie. W 1794 roku po upadku Insurekcji Kościuszkowskiej przejęli ją Rosjanie (na polecenie Carycy Katarzyny), a wtedy liczyła już 400 tysięcy woluminów, 20 tysięcy rękopisów i 40 tysięcy rycin.

Bibliotekę bracia umieścili w pałacu Daniłowiczowskim (dziś róg ulic Daniłowiczowskiej i Hipotecznej) i była otwarta dla wszystkich. Załuscy chcieli, aby instytucja ta stała się ośrodkiem życia literackiego i naukowego. W budynku na piętrze było także muzeum z gablotami pełnymi różnych okazów, miedziorytów czy medalionów, oprócz tego posągi. Załuscy poszerzali kolekcję nie tylko przez zakupy, ale także występowali do drukarzy o egzemplarze nowo wydrukowanych woluminów. W 1780 roku Sejm uchwalił, że jeden egzemplarz każdej drukowanej w kraju książki ma być przekazany do biblioteki.

Po śmierci braci instytucję przejęło państwo i nadano jej nazwę Biblioteki Rzeczypospolitej Załuskich zwanej.

Po zagarnięciu jej przez Carycę wywieziono zbiory do Petersburga, a tam władczyni kazała postawić budynek mający ją pomieścić. Tak powstała Biblioteka Carska.

Na mocy traktatu ryskiego w 1921 roku kończącego wojnę polsko-bolszewicką spora część zbioru wróciła do Polski i weszła w skład Biblioteki Narodowej. Na nieszczęście w 1944 roku na polecenie Niemców spalono prawie całe zbiory.

Informacje czerpałem z: https://www.bn.org.pl/aktualnosci/134-270-lat-temu-otwarto-pierwsza-polska-biblioteke-narodowa.html

A także: https://muzeumpamieci.umk.pl/?p=5393